ترکیبات شیمیایی دود سیگار
مقدار نیکوتین بر حسب انواع مختلف برگ توتون در حدود ۲ـ۱ در صد و مقدار آن در هر نخ سیگار ۴ـ۲ میلی گرم است. گرچه سمٌیت دود سیگار تنها از نیکوتین نیست، اما نیکوتین خود به تنهایی، سمٌی شدید و مهلک است و سمٌیت آن شانزده بار بیشتر از سمٌیت ماده ی موثر «شوکران کبیر» به نام کونین conine است؛ همان سمٌی که سقراط را با آن به قتل رساندند. یک قطره از نیکوتین مایع بر روی زبان گنجشک، قبل از ورود به معده ی حیوان در اثر جذب سریع مخاطی به فاصله ی چند ثانیه جانور را می کشد، و دو قطره از آن به همان صورت می تواند سگی به وزن متوسط را بکشد.
گرچه در حالت طبیعی، مهمترین ماده ی موثر توتون همان نیکوتین است، لیکن باید توجه داشت که تنها توجه به این ماده و عدم اطلاع از آثار سوء سایر مواد سمٌی دود سیگار، اشتباهی بزرگ است، زیرا به هنگام احتراق توتون و کاغذی که در آن پیچیده شده است، مواد سمٌی دیگری نیز به وجود می آید که به همراه دود سیگار از راه ریه ها وارد خون می شود و اثرات سوء خود را به تمام اعضای مختلف بدن می رساند و به سبب ایجاد همین احتراق است که دود سیگار (علاوه بر نیکوتین تبخیر شده در دود) تابع گازهای سمٌی مهم متصاعد شده از دود سیگار است که مهمترین آن ها دی اکسید کربن می باشد.
پروفسور فابر در کتاب خود به نقل از مطالعات دیکسون Dixon مواد موجود در دود ناشی از یکصد گرم توتون را در جدول زیر نقل کرده است:
نیکوتین * ۱۶۹/۱ گرم
بازهای سمی پیریدینیگ pyridique
146/0 گرم
اسید سیاندریک
080/0 گرم
آمونیاک 360/0 گرم
دی اکسید کربن 410 سانتی متر مکعب
طبق جدول فوق ، سمٌیت دود سیگار و اختلالات و بیماری های وابسته بدان، بر خلاف تصورهمگان منحصر به نیکوتین موجود در آن نیست، بلکه مواد سمٌی دیگری از قبیل: بازهای پیریدینیگ، اسید سانیدریک، آمونیاک، مشتقات کربورهای هیدروژنه ی غیر قابل کنترل و بالاخره اکسید کربن به مقدار قابل توجهی در دود سیگار وجود دارند که بر حسب تغییر شرایط دود کردن سیگار، پیش از همه دی اکسید کربن می تواند سلامت انسان را به خطر اندازد.
بدترین شرایط سیگار کشیدن
هر گاه عمل احتراق سیگار کامل نشود، میزان دی اکسید کربن حاصل در دود آن افزایش می یابد، مانند احتراق تدریجی سیگار، مثلا سیگاری را روشن بگذارند و گهگاه پکی به آن بزنند.
زیان های کشیدن سیگار در هوای اشباع شده از بخار آب (مانند حمام، کنار دریا، زیرزمین های مرطوب و در فصل های مرطوب با بارندگی مداوم) و نیز در کلیه ی شرایط مشابهی که قسمت زیادی از هوای تنفسی را بخار آب اشغال کرده و درصد اکسیژن پایین آمده باشد، بیشتر خواهد شد.
سیگار کشیدن در حین انجام کارهای سنگین بدنی، مانند بالا رفتن از راه پله ی طولانی، کوهنوردی و ورزش های سنگین (همزمان یا بلافاصله) از بدترین حالت های سیگار کشیدن است، و نیز سیگار کشیدن در حال انجام کارهای فکری سنگین (زیرا همزمان با احساس نیاز بدن به اکسیژن بیشتر، از اعمال تنفسی کاسته می شود) از بدترین شرایط سیگار کشی است. همچنین است سیگار کشیدن در حین پرداختن به کارهای ذوقی (مانندایفای نقش هنری) و نیز در حال انجام دادن کارهای سنگین عضلانی مانند، باربری، هیزم شکنی و کار در معدن و ساختمان سازی و نیز در دوران بارداری و نقاهت و شیردهی و حین فعالیت در هوای آلوده و در شهرهای بزرگ و با رفت و آمد زیاد و به خصوص توقف یا سکونت در تعمیرگاه های اتومبیل و چهارراه های شلوغ شهرها. کارگران و تکنسین های تعمیرگاه ها و ماموران راهنمایی و مغازه داران نبش چهار راه ها، به علت این که مقادیر زیادی دی اکسید کربن از موتور اتومبیل های در حال توقف (بدون حرکت و نبود جریان هوای کافی) دفع و باعث تشدید سمیٌت هوای تنفسی و افزایش قابل توجه کربوکسی هموگلوبین می شود، در صورت سیگاری بودن بیشتر در معرض آسیب قرار دارند.
امروزه بیش از تمام مکان ها، پایانه ها که در هر لحظه دهها اتوبوس و مینی بوس و کامیون گازوئیلی با دود غلیظ و احتراق ناقص (آن هم در حال توقف) به سرعت هوا را آلوده می کنند، از لحاظ دی اکسید کربن، سمٌی و خطرناک اند و طبعا سیگار کشیدن در این محل ها از جمله ی سیگار کشیدن در بدترین شرایط بهداشتی است.
عوارض اجتماعی سیگار
تعمیم استعمال دخانیات به خصوص سیگار وروزافزونی مصرف آن، تنها به زیان های بهداشتی و اقتصادی ختم نمی شود، بلکه به موازات سایر مضرات و خسارات مادی و معنوی فردی آن، مشکلات اجتماعی چندی نیز از تعمیم این عادت زشت و این اقدام مضر، حاصل می گردد که گسترۀ آثار نامطلوب آن با روزافزونی استعمال آن، رابطه مستقیم دارد.
مشکلات اجتماعی عادت به سیگار را نمی توان در دایرۀ معینی محدود کرد، بلکه بر حسب شرایط مختلف زندگی و تماس های اجتماعی، آثار ناگوار این عادت مضر گسترش می یابد که در این جا تنها به ذکر چند مورد می پردازیم:
1_ فرزندان سیگاری ها آمادگی قبول برخی بیماری ها را بیشتر از فرزندان افراد غیر سیگاری دارند (در ردیف بیماری های ارثی).
2_ جنین مادران سیگاری باردار از رشد طبیعی محروم می ماند و گاهی زودرس و یا نارس متولد می شود که این خود عوارض و مشکلات گوناگونی برای والدین و فرزندان به وجود می آورد.
3_ بوی بد دهان سیگاری ها، هم موجبات نفرت افراد سالم غیر سیگاری نسبت به آن ها می شود و هم در مراحل حساس تر، یکی از عوامل مهم اختلافات زناشویی به شمار می رود و گاهی همین یک عامل (ظاهرا ناچیز به نظر سیگاری ها) به علت تکرار و مداومت طولانی، موجبات سردی و بی میلی بانوان نسبت به همسران را فراهم می کند و پس از اختلاط با سایر علل و عوامل، چه بسا زمینه ساز جدایی دایمی می گردد.
4_ زردی رنگ چهره و رنگ تیرۀ دندان ها و پیدایش چین و چروک در صورت سیگاری ها همراه با بوی بد دهان، سیمایی بیمارگونه و همانند افراد علیل به آن ها می دهد که موجب انزجار همسر و فرزندان فرد سیگاری می شود.
5_ ناراحتی و نارضایتی طبیعی دوستان و همکاران و اطرافیان شخص سیگاری در محیط کار و زندگی (به علت بوی نامطبوع و غیر قابل تحمل دود سیگارشان) نیز از جمله عوامل سست کنندۀ روابط اجتماعی به شمار می رود.
6_ تاثیر عمل افراد سیگاری بر نوجوانان و جوانان؛ که با تقلید کورکورانه از بزرگترها، به سیگار گرایش پیدا می کنند، به طوری که سیگار کشیدن را نشانۀ بزرگی و برتری می دانند. برخی جوانان و نوجوانان ساده لوح و ظاهربین می خواهند ضعف شخصیت اجتماعی خود را با کشیدن سیگار جبران کنند.
عوارض جسمانی سیگار
اثرات سوء دود سیگار در جهات مختلفی به ظهور می رسد از جمله:
1_ ایجاد و ازدیاد فشار خون و نیز اثرات سوء در کیفیت جریان خون.
2_ اختلالات گوارشی: سوء هاضمه، بی اشتهایی، فساد دندان ها و بدبو شدن دهان.
3_ اختلالات قلبی و گردش خون: تپش قلب، بی نظمی در حرکات قلبی و تصلب شرائین که خود مقدمۀ ازدیاد فشار خون و ایجاد سکته های قلبی و مغزی است و به کمک سایر علل و عوامل، امروزه رو به افزایش است.
4_ اختلالات بینایی: کم کم تشخیص رنگ ها به تدریج دشوار می شود و در شرایطی ممکن است به نابینایی کامل منجر شود.
5_ اختلالات در هوش و حافظه و فراگیری: به طوری که فراموشکاری خیلی سریع تر عارض می شود.
6_ اختلالات بیولوژیکی بسیار گسترده که چون در تمام اعضا و دستگاه ها و نسوج و سلول ها به وجود می آید و به تدریج حاصل می شود، مطالعۀ تغییرات آن بسیار مشکل است و تا امروز تحت کنترل در نیامده است.
7_ ایجاد حساسیت در دستگاه تنفسی و مخاط های آن نسبت به عوامل محرک خارجی به خصوص سرما که منجر به سرفه های حاد و مزمن می شود و در سنین بالاتر به صورت حساسیت های مداوم و یا بیماری ریوی مزمن گریبانگیر شخص می گردد.
8_ استعداد ابتلا به انواع سرطان های عضوی و نسجی مختلف (به خصوص سرطان های مجاری تنفسی)1.
9_ اختلال در خواب و بیداری.
10_ ویتامین «ث» بدن تلف می شود و بدن به عوارض کمبود ویتامین «ث» دچار می گردد.
11_ چین و چروک پوست افزایش می یابد (در اثر اتلاف قدرت حیاتی بدن، بافت پوستی به پیری زودرس دچار می شود و چین و چروک تولید می کند).
12_ هورمون ها و مایعات غدد مترشحۀ داخلی و خارجی مسموم و فاسد می شود (چون از این راه ها دفع می شود).
13_ عصبانیت تشدید می شود و در نتیجه استعداد گرایش به اعتیاد2 به مواد مخدر افزایش می یابد.
14_ تمایل به مصرف مشروبات الکلی ایجاد می شود (به علت اختلالاتی که در سیستم عصبی پیش می آید).
15_ قدرت و فعالیت دستگاه تناسلی ضعیف تر می شود.
16_ اراده ضعیف و نابود می شود.
17_ اطرافیان را از شخص متنفر می کند (به علت بوی بد دهان و نفس، منظرۀ افسردۀ قیافه شخص پوست چروکیده).
18_ قدرت و فعالیت عمومی (تحرک) کاهش می یابد.
19_ عوارض آن به مراتب بیشتر از حظ خیالی و لذت مصنوعی آن است.